|
 |
PABIANICE
|
 |
Początki Pabianic sięgają okresu średniowiecza choć znalezione ślady na tym
terenie świadczą o istnieniu osad ludzkich już w czasach prehistorycznych (VI-V
w p.n.e.). Osada wśród puszczy pełnej dzikiego zwierza leżała na terenach
zwanych Opolem Chropskim (nazwa prawdopodobnie określająca ziemię bagnistą,
porosłą krzakami, która zamarzając zimą tworzyła „chropy”), jedną z pierwotnych
form wspólnoty terytorialnej. W 1086 r. Chropy Kapitule Krakowskiej przekazała
Judyta, żona księcia Władysława Hermana jako ofiara przebłagalna dla kościoła w
związku z długą bezpłodnością. Prawa miejskie Pabianice uzyskały w połowie XIV
w., a za herb przyjęto trzy złote korony na srebrnym tle (tzw. Aaron). W tym
czasie erygowano tutaj parafię. W XV w. gościli w Pabianicach królowie Władysław
Jagiełło (1411 i 1428) i Kazimierz Jagiellończyk (1463) oraz znani kronikarze –
Jan Długosz i Marcin Kromer. W 1535 r. miasto uzyskało od Zygmunta Augusta
przywilej na tworzenie cechów rzemieślniczych. W drugiej połowie XVI w. Kapituła
Krakowska wzniosła tutaj dwa cenne obiekty renesansowe istniejące do dziś: dwór
kapituły krakowskiej (1566) zwany zamkiem oraz kościół murowany pw. św. Mateusza
i Wawrzyńca (1583) w miejsce drewnianej świątyni. Miasto powoli rozwijało się,
choć coraz gęstsza i drewniana zabudowa sprzyjała kilku wielkim pożarom, po
których miasto musiało podnosić się na nowo. Szybkiemu rozwojowi nie sprzyjały
też wybuchy zarazy i wojny. W 1796 r. miasto zostało przejęte przez
administrację pruską. Szanse na podźwignięcie się z upadku pojawiły się ponownie
z chwilą włączenia miasta do Księstwa Warszawskiego (1807). W Królestwie Polskim
(panowanie rosyjskie) dekret z 1816 r. przyznający liczne ulgi dla napływowych
osadników spowodował powolny rozwój „przemysłowy”, zwłaszcza w zakresie
powstających tkalni co z czasem doprowadziło do powstania potężnego ośrodka
przemysłu włókienniczego, dostarczającego ponad 10% produkcji krajowej. W 1823
r. opracowano plan regulacyjny Pabianic i zaczęto osiedlać na Nowym Mieście
tkaczy z zagranicy. Wybudowano kościół ewangelicko-augsburski i synagogę. W
drugiej połowie XIX w. w Pabianicach dominował przemysł włókienniczy (firmy R.
Kindlera i Krusche-Endera). Powstała papiernia R. Saengera, Pabianickie
Towarzystwo Przemysłu Chemicznego oraz Fabryka Maszyn i Odlewnia Waldemara
Kruschego. W tym czasie w mieście założono pierwszą aptekę, księgarnię,
drukarnię, straż pożarną, szkołę handlową. Wybudowano stację telegraficzną i
osiedle robotnicze, oświetlono ulicę Zamkową lampami elektrycznymi. Dalszy
rozwój miasta przyniósł przełom XIX i XX w. W 1900 r. połączono Pabianice z
Łodzią elektryczną linią tramwajową, w 1901 r. przy kolejowej trasie Warszawa –
Kalisz wybudowano dworzec kolejowy, a w 1909 r. szpital miejski, założono bank.
Ukończono budowę dwóch kościołów. Nastąpiło ożywienie życia
kulturalno-społecznego. Zostały założone biblioteki fabryczne, towarzystwa
sportowe, muzeum. Pojawiła się pierwsza lokalna gazeta oraz kinematograf. W
czasie I wojny światowej powstało gimnazjum żeńskie. W okresie dwudziestolecia
międzywojennego w Pabianicach wybudowano nową centralę telefoniczną,
przeprowadzono elektryfikację miasta, wybudowano domy spółdzielcze. Powstały
kolejne kluby sportowe, teatry, biblioteki, towarzystwa społeczne, szkoły.
I wojna to kolejny spadek liczby ludności i rabunkowa gospodarka niemieckiego
okupanta. W walkach o niepodległość brali udział pabianiczanie, służąc w
Legionach, Polskiej Organizacji Wojskowej i innych formacjach wojskowych.
Mieszkańcom Pabianic poległym w walkach w latach 1914 – 1921 postawiono Pomnik
Niepodległości zwanym też Pomnikiem Legionisty. Lata 1918-39 zaznaczyły się
rozwojem szkolnictwa, powstaniem placówek kulturalno-oświatowych i licznych
stowarzyszeń. Upaństwowiono gimnazjum męskie i żeńskie, przybyło kilka szkół,
dwa kina, uruchomiono fabrykę żarówek. Pabianice uzyskały centralę telefoniczną.
Przeprowadzono elektryfikację miasta, wzniesiono osiedle domów robotniczych.
Rozwój Pabianic zahamował wielki kryzys gospodarczy oraz wybuch II wojny
światowej. W 1925 r. powstała miejska bibliotek, niedługo potem kino,
działalność rozpoczęła „Gazeta Pabianicka” (1926).
We wrześniu 1939 r. w okolicach miasta rozegrała się tzw. bitwa pabianicka. W
walkach prowadzonych przez 15 Pułk Piechoty „Wilków” poległo ponad 320 żołnierzy
polskich. W obronie miasta walczyły również 36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej
i 72 Pułk Piechoty imienia Dionizego Czachowskiego. Poległych pochowano na
cmentarzu wojennym w Parku Wolności (dziś cmentarz wojskowy znajduje się na
cmentarzu katolickim). II wojna światowa to przynależność miasta do Kraju Warty.
Niemcy unicestwiają pabianickie getto na Starówce, w którym przebywało ok. 8
tys. Żydów. 19 stycznia 1945 r. do miasta weszły oddziały radzieckie 1 Frontu
Białoruskiego. Po 1945 r. Pabianice podnoszą się z wojennych zniszczeń, miasto
rozrasta się i powiększa terytorialnie. Powstają nowe dzielnice – „blokowiska”,
m.in. „Piaski” w części południowo-zachodniej i „Bugaj” w południowo-wschodniej.
Pojawiają się nowe zakłady – upaństwowiony po wojnie Polam, Zakłady Środków
Opatrunkowych, Madro i inne. Do największych przedsiębiorstw w wojewódzkie
należały Pabianickie Zakłady Tkanin Technicznych i PZPB „Pamotex” (dawne zakładu
Krusche&Endera) zatrudniający w szczytowym okresie prawie 10 tysięcy ludzi. W
1994 r. odbyła się uroczysta konsekracja kościoła pw. św. Maksymiliana Kolbego.
Święty został patronem miasta w 2004 r., a proklamacji dokonał Jan Paweł II, od
1999 r. Honorowy Obywatel Miasta. W 1999 r. miasto stało się siedzibą nowo
powstałego powiatu pabianickiego.
W Pabianicach znajduje się zdecydowana większość instytucji i urzędów
obsługujących mieszkańców powiatu, także tu mieszka ich zdecydowana większość
(ponad 60%). Wielkim atutem Pabianic jest położenie geograficzne. Usytuowanie w
centrum kraju w pobliżu wielkiej aglomeracji łódzkiej w znacznym stopniu
wpłynęło na rozwój oraz charakter miasta.
Już od I poł. XIX w. w Pabianicach rozpoczyna się prężny rozwój głównie
przemysłu włókienniczego. Za sprawą „pabianickich królów bawełny” – Kruschego i
Endera oraz Kindlera powstają zakłady tkackie, które przez całe dziesięciolecia
miały decydujący wpływ na rozwój regionu i zdecydowanie określiły przemysłowy
charakter Pabianic. Jednoczesny rozwój fabrycznej Łodzi, również o zdecydowanej
przewadze przemysłu włókienniczego stymulowały i uzupełniały przemysł
pabianicki. Największy ośrodek przemysłu to Pabianice. Dominującą gałęzią
przemysłową jeszcze do lat 90. był przemysł włókienniczy. Połowa lat 90. to
początek kryzysu, którego punktem kulminacyjnym było załamanie gospodarcze w
Rosji. Odbiło się to bardzo także na licznej rzeszy prywatnych przedsiębiorców i
firm, które dotychczas utrzymywały się ze zbytu towarów odzieżowych i
tekstylnych. Załamał się handel na niedaleko położonych od Pabianic największych
bazarach Europy – Tuszynie i Głuchowie. Na szczęście dla miasta równolegle
rozwijał się przemysł farmaceutyczny, metalowy, elektrotechniczny. Działały
zakłady usługowo-budowlane, oficyny wydawnicze, przedsiębiorstwa tekstylne.
Obecnie największe firmy na terenie miasta reprezentują przemysł:
farmaceutyczny, spożywczy, maszynowy i oświetleniowy. W ciągu kilku lat miasto
stało się interesującym terenem inwestorskim dla koncernów paliwowych. Istnieje
wiele banków. Aby stworzyć dogodne warunki przedsiębiorstwom miasto dba o rozwój
infrastruktury „okołobiznesowej”. Działa stacja ujęcia i uzdatniania wody, która
zapewnia mieszkańcom wodę z ujęć głębinowych. Problem składowania odpadów
rozwiązano kilka lat temu, kiedy to miasto przystąpiło do spółki „Eko-Region”
zajmującej się właśnie składowaniem i przetwarzaniem m.in. komunalnych śmieci.
Obecnie realizowana jest inwestycja budowy i modernizacji miejskiej sieci
wodno-kanalizacyjnej, na którą miasto otrzymało 18 mln Euro z Unii Europejskiej.
Pabianice to także posiadacz prestiżowych wyróżnień: Bezpieczne Miasto, Eko
Leader, Gmina Fair Play 2007, Europejska Gmina Europejskie Miasto. Rozpoczyna
się właśnie realizacja zatwierdzonej Strategii Miasta na lata 2007-2015 oraz
Planu Rewitalizacji, którego głównym celem jest przebudowa centrum miasta oraz
ożywienie społeczno-gospodarcze miasta. Pabianice wystartowały do kolejnej
edycji konkursów: „Teraz Polska” i „Gmina Fair Play 2008”.
Zabytki (Zdjęcia: Marcin Wolski):
Dwór Kapituły Krakowskiej
Kościół św. Mateusza
Kościół ewangelicko-augsburski św. Piotra i św. Pawła (ul. Zamkowa 10)
Dom mieszkalny tzw. „dom tkacza” (ul. św. Jana 20), drewniany, wybudowany w
stylu łużyckim w 2 ćw. XIX w.
Budynek biurowy (ul. Zamkowa 3) wzniesiony w 1865 r. przez rodzinę Krusche jako
dom mieszkalny i kantor główny. Styl neorenesansowy z neobarokowymi
upiększeniami.
Willa przemysłowca (ul. Piłsudskiego 12) – wzniesiona pod koniec XIX w. przez
rodzinę Schweikertów, właścicieli firmy chemicznej. Stoi naprzeciwko dawnej ich
fabryki (dziś „Polfa” S.A.). Pałacyk zbudowany w 1893 r. przebudowany został w
latach 1903-05.
Źródło: Pabianice- Oficjalny Portal Miejski
http://www.um.pabianice.pl/informator-miejski/historia
|
