|
 |
PRUSZKÓW
|
 |
Pruszków w skrócie
Historia
Panorama Pruszkowa. Zdjęcie
nagrodzone I nagrodą w konkursie "Pruszków
w obiektywie".
Autor: Łukasz Przewłocki
Pruszków, to ośrodek przemysłowy,
największe po Warszawie pod względem
liczby mieszkańców miasto
aglomeracji warszawskiej, leży na
Równinie Łowicko-Błońskiej, nad
Utratą, na południowy zachód od
Warszawy, od wschodu graniczy z
Piastowem. Okolice Pruszkowa były
zasiedlone już w starożytności. W
pobliżu odkryto niedawno ślady
hutnictwa z I w. p.n.e. - III w. n.e.
Ogólna liczba pieców do
jednorazowego wytopu żelaza sięgała
100 - 150 tysięcy. Przypuszczalnie
był to drugi, po świętokrzyskim,
największy ośrodek hutniczy na
terenie Polski. Zaczątkiem
współczesnego miasta była mała wieś
Pruszkowo (najdawniejszy zapis z
1415 r. Proskowo) lub Prószków (zapis
z 1421 r. Proskow). Starszy jest
Żbików, obecnie północna dzielnica
miasta, wzmiankowany już w 1297 r.
Rezydencja założyciela fabryki
wyrobów fajansowych
Pruszków
nabrał znaczenia dopiero w XIX wieku,
kiedy osuszono zabagnioną dolną
Utratę i zlokalizowano tu pierwszą
od Warszawy stację kolei
warszawsko-wiedeńskiej, otwartą w
1845 r. Do Pruszkowa organizowano
przejażdżki kolejowe dla żądnych
nowości mieszkańców Warszawy. Do
rozwoju osadnictwa przyczyniła się
też parcelacja w 1869 r. dóbr
ziemskich. Zaczęły tu powstawać
wille i domy letniskowe, a
równocześnie rozwijał się przemysł.
W 1857 r. założono wytwórnię fajansu,
w 1877 r. rozpoczęto budowę
warsztatów kolejowych (Warsztaty
Naprawy Drogi Żelaznej
Warszawsko-Wiedeńskiej), w 1881 r.
powstała Wytwórnia Kotłów i
Konstrukcji Żelaznych, w 1889 r.
otwarto najstarszą na ziemiach
polskich fabrykę ołówków Majewskiego,
wokół miasta powstały cegielnie. W
1910 r. Pruszków uzyskał status
osady fabrycznej i przed I wojną
światową liczył już 16 000
mieszkańców.
Dwór Potulickich
Po
zajęciu Królestwa przez Niemców
otrzymał w 1916 r. prawa miejskie.
Włączono wówczas do miasta wieś
Żbików. W okresie międzywojennym
Pruszków rozwijał się nadal jako
największy ośrodek przemysłowy w
strefie podmiejskiej Warszawy. W
1919 r. Stowarzyszenie Mechaników
Polskich z Ameryki założyło w dawnej
odlewni fabrykę obrabiarek. W 1920
r. uruchomiono elektrownię.
Poprawiły się warunki dojazdu do
Warszawy: w 1927 r. przez południowe
dzielnice Pruszkowa, m.in. Tworki,
przeprowadzono Elektryczną Kolej
Dojazdową, a w 1936 r. na trasie
Pruszków - Warszawa - Otwock zaczęły
kursować pierwsze pociągi
elektryczne PKP. W 1937 r.
przedłużono trakcje elektryczną do
Żyrardowa. W 1939 r. Pruszków liczył
już 27 100 mieszkańców i należał do
największych miast Mazowsza.
Kościół p.w. Św. Kazimierza
Podczas
okupacji hitlerowskiej w wyniku
egzekucji zginęło ponad 1000
mieszkańców Pruszkowa, a ludność
żydowska (ok. 1600 osób) została
wywieziona do obozu zagłady. Działał
ruch oporu i dokonywano akcji
sabotażowych. W sierpniu 1944 r. w
halach warsztatów kolejowych
hitlerowcy urządzili obóz
przejściowy dla ludności wysiedlanej
z Warszawy, przeszło przezeń ok. 650
000 osób, o czym przypomina napis na
murze zakładów "Tędy przeszła
Warszawa". 27 III 1945 władze
radzieckie aresztowały podstępnie
zaproszonych do Pruszkowa 16
przywódców Polski podziemnej i
wywiozły ich do Moskwy; miejsce tej
akcji upamiętnia pomnik.
W 1945 r. Pruszków był przejściowo
siedzibą niektórych ministerstw i
urzędów, m.in. Urzędu Wojewódzkiego.
W 1952 r. został siedzibą powiatu (samo
miasto było do 1975 r. powiatem
miejskim). W 1954 r. przyłączono do
Pruszkowa szereg miejscowości
wiejskich z 3300 mieszkańcami.
Dzięki budowie nowych osiedli
mieszkaniowych i napływowej ludności
ze zniszczonej Warszawy jak i z
dalszych okolic, Pruszków zwiększył
zaludnienie dwukrotnie w porównaniu
z 1939 r.
Staw w Parku Potulickich
Centralna część miasta przedstawia
mozaikę złożoną z dawnej
małomiasteczkowej zabudowy o 2 – 3
kondygnacjach, z wieloma sklepami i
warsztatami rzemieślniczymi, nowych
bloków mieszkalnych i skromnych
domów robotniczych z przełomu XIX i
XX w. Do zabytków należą
klasycystyczne budynki z I połowy
XIX w.: dwór i oficyna (obecnie
Urząd Stanu Cywilnego), wozownia (obecnie
Muzeum Starożytnego Hutnictwa
Mazowieckiego) i stajnia (obecnie
ognisko muzyczne). Park miejski ze
stawem to dawny park dworski z
początku XIX w. Przedmieścia
charakteryzują się bądź zabudową
indywidualną wśród ogrodów, bądź
powojennymi blokami mieszkalnymi.
Widoczny z daleka neogotycki kościół
w Żbikowie pochodzi z 1914 r. W
przyłączonych do Pruszkowa po wojnie
dawnych osiedlach wiejskich
zachowały się gospodarstwa rolne i
ogrodnicze. Wokół miasta wypełnione
wodą glinianki są pozostałością po
cegielniach.
Na podstawie Leksykonu Miast
Polskich Jerzego Kwiatka i Teofila
Lijewskiego, wyd. MUZA SA 1998 r.
Źródło:
http://www.pruszkow.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=15&Itemid=30
| 
