W dniu 2 kwietnia 2008r. w Warszawie została podpisana Umowy o
zabezpieczeniu społecznym między Rzeczypospolitą Polską a Kanadą oraz
Porozumienie Administracyjne w sprawie stosowania tej Umowy.
Zakres podmiotowy Umowy:
Postanowienia Umowy będą miały zastosowanie do pracowników i
osób pracujących na własny rachunek, podlegających ubezpieczeniu społecznemu
na terytorium Polski lub Kanady, jak również do członków ich rodzin i innych
osób uprawnionych, pozostałych po śmierci żywiciela rodziny.
Zakres przedmiotowy Umowy:
Po Stronie polskiej zakres przedmiotowy Umowy obejmuje
przepisy dotyczące: świadczeń z tytułu niezdolności do pracy (renty
inwalidzkie), starości (emerytury), śmierci (renty rodzinne, zasiłki
pogrzebowe), wypadków przy pracy i chorób zawodowych (renty wypadkowe,
jednorazowe odszkodowania).
Po Stronie Kanadyjskiej zakres przedmiotowy Umowy obejmuje
postanowienia wynikające z Ustawy Zabezpieczenia Emerytalnego oraz
ustanowionych zgodnie z nią przepisów prawnych oraz Planu
Emerytalno-Rentowego Kanady oraz ustanowionych zgodnie z nim przepisów
prawnych.
Podstawowe problemy, jakie rozwiązuje Umowa:
Podpisana Umowa - po wejściu w życie - rozwiąże dwa
podstawowe problemy zgłaszane przez Polonię zamieszkałą w Kanadzie, a
wynikające z dotychczasowego braku takiej umowy, tj.:
- brak możliwości sumowania okresów ubezpieczenia
przebytych w Polsce i Kanadzie w celu ustalenia prawa i wysokości emerytur i
rent. Obecnie każde z państw bierze pod uwagę jedynie okresy ubezpieczenia
przebyte na podstawie własnego ustawodawstwa i w efekcie liczna grupa
Polonii zamieszkałej w Kanadzie nie może uzyskać prawa do tych świadczeń,
ani przy zastosowaniu wyłącznie polskich lub wyłącznie kanadyjskich
wewnętrznych przepisów ubezpieczeniowych, ani przy zastosowaniu zasady
sumowania okresów ubezpieczenia - stanowiącej standard w tego typu
dwustronnych umowach;
- brak możliwości przekazywania do Kanady polskich
świadczeń emerytalnych lub rentowych.
Uregulowania przewidziane w Umowie:
Umowa zapewnienia możliwą, dla obu Stron, koordynację
systemów zabezpieczenia społecznego. Została ona oparta na międzynarodowych
standardach obowiązujących w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, tj.:
-
zasadzie równego traktowania
- zgodnie, z którą osoby objęte zakresem podmiotowym Umowy podlegają
zobowiązaniom ustawodawstwa drugiej Strony i są uprawnione do świadczeń
przewidzianych przez to ustawodawstwo na równi z obywatelami tej Strony;
-
zasadzie swobodnego transferu (eksportu) świadczeń
- zgodnie, z którą świadczenia pieniężne nabyte na podstawie ustawodawstwa
Polski lub Kanady nie podlegają zmniejszeniu, zmianie, zawieszeniu lub
wstrzymaniu wyłącznie z uwagi na fakt, że osoba uprawniona do tych świadczeń
ma miejsce zamieszkania na terytorium drugiej Strony. Oznacza to, że fakt
zamieszkiwania w drugim państwie nie będzie miał żadnego wpływu na prawo i
wysokość wypłacanych świadczeń, z wyłączeniem - w przypadku Polski -
świadczeń przyznawanych w szczególnym trybie lub w drodze wyjątku;
-
zasadzie jedności stosowanego ustawodawstwa
-
zgodnie, z którą pracownik wykonujący pracę na terytorium
Polski lub Kanady, w odniesieniu do tej pracy - w dziedzinie zabezpieczenia
społecznego - będzie podlegał wyłącznie ustawodawstwu tej Strony na
terytorium której wykonuje pracę;
-
zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia
- zgodnie, z którą następuje sumowanie okresów ubezpieczenia przebytych pod
działaniem polskiego lub kanadyjskiego ustawodawstwa, które w myśl tego
ustawodawstwa wymagane są do nabycia lub zachowania prawa do świadczeń z
ubezpieczenia społecznego, a także do obliczania wymiaru tych świadczeń.
Przedstawiony projekt Umowy oprócz zapisów dotyczących
wymienionych powyżej zasad koordynacyjnych zawiera także regulacje
merytoryczne odnoszące się do poszczególnych dziedzin ubezpieczenia
społecznego objętych zakresem przedmiotowym Umowy. Zawiera on uregulowania w
zakresie:
a)
właściwego
ustawodawstwa
W tym zakresie zasadą jest obowiązywanie w odniesieniu do
danej pracy wykonywanej na terytorium Strony, ustawodawstwa tej Strony.
Osoby, do których zastosowanie będą miały postanowienia Umowy, będą
podlegały ustawodawstwu tego państwa, na terytorium którego pracują
(wykonują pracę), przy czym art. 7 i 8 projektu Umowy wskazują pewne wyjątki
od tej zasady podstawowej. Dotyczą one pracowników delegowanych oraz osób
zatrudnionych w administracji państwowej.
b)
świadczeń
emerytalno-rentowych
W tym zakresie projekt Umowy przewiduje, że uprawnienia do
świadczeń emerytalno-rentowych będą ustalane z uwzględnieniem łączonych
okresów ubezpieczenia przebytych w obydwu państwach, przy czym koszty tak
ustalanych świadczeń będą obciążały instytucje ubezpieczeniowe Polski i
Kanady proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia przebytych w danym państwie.
Wysokość tych świadczeń będzie ustalana według następujących zasad :
-
w przypadkach, gdy okresy ubezpieczenia przebyte tylko w
jednym państwie dają prawo do emerytury lub renty w myśl przepisów
obowiązujących w tym państwie, wówczas ubezpieczony otrzyma od instytucji
tego państwa świadczenie wyliczone tylko na podstawie tych okresów
ubezpieczenia, a instytucja drugiego państwa wypłaci część świadczenia,
przyznaną za okresy ubezpieczenia przebyte w tym państwie. Wysokość
przyznanej części świadczenia odpowiada sumie okresów ubezpieczenia
przebytych w tym państwie do sumy okresów ubezpieczenia przebytych w obydwu
państwach,
-
w przypadkach, gdy okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce nie
dają prawa
do polskiej emerytury lub renty oraz okresy ubezpieczenia przebyte w
Kanadzie nie dają prawa do kanadyjskiej emerytury lub renty, każde z państw
ustala prawo do świadczenia na podstawie sumy okresów ubezpieczenia
przebytych w obydwu państwach i wypłaca je w wysokości odpowiadającej sumie
własnych okresów ubezpieczenia do ich sumy uzyskanej w obydwu państwach.
Przykład:
Pracownik przez
okres 13 lat był ubezpieczony w Polsce. Następnie przez 12 lat był
ubezpieczony w Kanadzie. Ogólny staż ubezpieczeniowy przed osiągnięciem
wieku emerytalnego wynosi zatem 25 lat (13 +12). Jednakże okres 13 lat
ubezpieczenia nie jest wystarczający dla nabycia prawa do emerytury. Dlatego
też należy zastosować zasadę sumowania okresów ubezpieczenia. W związku z
tym polska instytucja ubezpieczeniowa wyliczy emeryturę, tak jak gdyby
pracownik miałby prawo do emerytury za 25 latach ubezpieczenia przebytych w
Polsce i będzie wypłacać emeryturę w kwocie odpowiadającej faktycznemu
okresowi ubezpieczenia przebytemu w Polsce, tj. 13/25. Natomiast instytucja
kanadyjska będzie wypłacać 12/25 kwoty, do której pracownik miałby prawo w
tym państwie po osiągnięciu 25 lat ubezpieczenia.
c)
świadczeń z
tytułu wypadku przy pracy lub chorób zawodowych
Prawo do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby
zawodowej będzie ustalane zgodnie z ustawodawstwem, które miało zastosowanie
w chwili zaistnienia wypadku lub w czasie wykonywania pracy, w wyniku której
powstała choroba zawodowa. Jeżeli zatem w chwili wypadku dana osoba była
ubezpieczona w Polsce, prawo do świadczeń zostanie rozpatrzone zgodnie z
polskich przepisami obowiązującymi w zakresie wypadków przy pracy.
d)
zasiłków
pogrzebowych
Prawo do zasiłku pogrzebowego będzie rozpatrywane i
przyznawane zgodnie z polskim ustawodawstwem, natomiast prawo do świadczenia
z tytułu śmierci będzie rozpatrywane i przyznawane zgodnie z ustawodawstwem
kanadyjskim.
Korzyści wynikające z zawarcia Umowy:
Związanie Polski umową z Kanadą z pewnością będzie korzystne
ze względów społecznych i ekonomiczno-gospodarczych
Ze względów społecznych zawarcie polsko-kanadyjskiej umowy zabezpieczy
interesy Polonii zamieszkałej w Kanadzie w zakresie nabywania prawa do
świadczeń z zabezpieczenia społecznego, a przede wszystkim:
pozwoli na uwzględnianie okresów ubezpieczenia przebytych w Kanadzie w celu
ustalenia prawa i wysokości polskich świadczeń emerytalno-rentowych (i
odwrotnie),
pozwoli na transfer świadczeń osobom uprawnionym zamieszkałym
na terytorium drugiej Umawiającej się Strony, ułatwi Polakom zamieszkałym w
Kanadzie podejmowanie decyzji o powrocie do kraju, gdyż nie będzie już obaw
o utratę prawa do uzyskanych już świadczeń kanadyjskich.
Ze względów ekonomiczno-gospodarczych umowa może przyczynić się do rozwoju
współpracy gospodarczej. Wraz z szybkim wzrostem polskiej gospodarki rośnie
liczba możliwości inwestycyjnych dla kanadyjskiego sektora prywatnego. Takim
inwestycjom - obok czynników typowo ekonomicznych - z pewnością będą
sprzyjały postanowienia dotyczące właściwego
ustawodawstwa, które eliminują podwójne opłacanie składek ubezpieczeniowych
i dzięki temu mogą przyczynić się do poprawy współpracy gospodarczej między
Polską i Kanadą.
Wejście w życie Umowy:
Przewiduje się, że wejście w
życie Umowy - z uwagi na procedurę związaną z ratyfikacją - byłoby możliwe w
IV kwartale 2008r. lub na początku roku 2009.
Zasady ustalania prawa do świadczeń objętych zakresem
przedmiotowym Umowy oraz zasady ich wypłaty będą obowiązywały od dnia
wejścia w życie Umowy. Postanowienia Umowy nie będą uzasadniały roszczeń o
wypłatę świadczeń za okres przed jej wejściem w życie, ale okresy
ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem każdej ze Stron przed dniem
wejścia w życie Umowy będą uwzględniane przy ustalaniu prawa i wysokości
świadczeń przyznawanych na jej podstawie.
