Toruń (niem. Thorn, łac. Thorunia, Torunium, Thorvnivm) – miasto w województwie kujawsko-pomorskim, położone nad Wisłą i Drwęcą. Jeden z największych w kraju oś rodów naukowych, duży ośrodek gospodarczy i kulturalny.

Toruń Stare Miasto

Od 1999 siedziba władz samorządowych województwa kujawsko-pomorskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego. Siedziba Sejmiku Wojewódzkiego. Siedziba starosty powiatu toruńskiego, a także powiat grodzki.

Jest jednym z najstarszych miast polskich. Od 1992 Toruń jest stolicą diecezji toruńskiej. W 1997 toruński zespół staromiejski został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, a od 2004 jest ogólnopolską siedzibą Ligi Polskich Miast UNESCO. W 2007 toruńska starówka została wpisana na listę 7 Cudów Polski dziennika "Rzeczpospolita". Toruński Rynek i Ratusz Staromiejski zajęły 3 miejsce w plebiscycie National Geographic Polska na 30 najpiękniejszych miejsc na świecie.

Ratusz Staromiejski w Toruniu

Ludzie mówią: "Piękny Toruń..." ...i zapewne mają rację. Widzą bowiem w tym mieście niezmieniony od stuleci bieg ulic toruńskiej Starówki, najpiękniejszą w Polsce, oglądaną od strony Wisły i nastrojowo iluminowaną panoramę średniowiecznej części miasta, dom narodzin Mikołaja Kopernika - sławnego torunianina, zacisze monumentalnej katedry św. Janów - miejsce chrztu wielkiego astronoma, mauzoleum królewny Anny Wazówny w kościele pw. Najświętszej Marii Panny, unikalnej urody Ratusz Staromiejski.
 

Toruń - jak każde miasto z bogatą historią - ma swoje magiczne miejsca.
Turyści i torunianie wskazują na zaułek opodal Krzywej Wieży, łuki między kamienicami ul. Ciasnej, rozległy Bulwar Filadelfijski, cały obieg Rynku Staromiejskiego, zawsze tłumną ul. Szeroką, przytuloną do Starówki Dolinę Marzeń. Do toruńskich klimatów należą także tradycyjne spotkania pod pomnikami Flisaka, grającego na skrzypcach żabom oraz Mikołaja Kopernika - tego, który "wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię". W mieście narodzin wielkiego astronoma naturalną rzeczą dla setek tysięcy widzów jest także wizyta na seansach toruńskiego Planetarium im. Wł. Dziewulskiego - najbardziej zaawansowany technologicznie tego typu obiekt w Polsce. Charakterystyczna, półkolista kopuła i rotundowy kształt budynku Planetarium sprawiają, że należy ono do najbardziej rozpoznawalnych i charakterystycznych obiektów toruńskiej starówki.

Miasto zostało powołane do życia 28 grudnia 1233 r. Toruń był początkowo założony przy przeprawie przez Wisłę - w Starym Toruniu. Tam Krzyżacy zbudowali swój pierwszy gród w ziemi chełmińskiej - jak głosi legenda - na rozłożystym dębie, a następnie lokowali miasto, które jednak na skutek nękających osadników wylewów rzeki wkrótce, bo w 1236 r., przeniesiono na obecne miejsce.

Miasto rozwijało się bardzo szybko, ale etapami. Najszybciej rozplanowano ulice w południowej części Starego Miasta - wokół "wyspy". Głównym szlakiem ulicznym była wówczas dzisiejsza ul. Kopernika (wówczas św. Anny), która prowadziła w kierunku przeprawy w Starym Toruniu. Wkrótce jednak okazało się, że założenie miasta w tym punkcie było inwestycją tak udaną, że trzeba je było natychmiast poszerzyć, by zmieścić wszystkich kupców nadciągających ze Śląska, pobliskich ziem polskich, wreszcie z dalekiej Westfalii i Lubeki - ojczyzn miast hanzeatyckich i handlu bałtyckiego. Po 1251 r. rozplanowano więc Rynek, który stał się odtąd centrum miasta, murami obwiedziono pozostający wcześniej poza ich obrębem klasztor i kościół franciszkanów. Już wkrótce, bo w 1264 r. założony został kolejny ośrodek miejski - Nowe Miasto. W przeciwieństwie do Starego, gdzie dominowali kupcy, a z rzemiosł najbogatsi - piwowarzy, piekarze i rzeźnicy, Nowe Miasto zostało założone jako centrum rzemiosła toruńskiego.

Wejście do Muzeum Etnograficznego - Toruń

W 1280 r. Toruń stał się członkiem Hanzy, bardzo ważnej organizacji handlowej średniowiecza w tej części Europy. Przez pewien okres Toruń pełnił funkcje sekretarza Hanzy. Zapewniało to znaczące źródło dochodów i impuls do wzrostu. XIV-XV wiek to pierwszy okres szybkiego rozwoju miasta. Toruń stał się ważnym miastem w Prusach i dużym ośrodkiem handlowym, liczącym aż 20.000 mieszkańców.

Otoczenie Placu Rapackiego - Toruń

1 lutego 1411 w Toruniu zawarto I pokój toruński. Jednak niezadowolenie mieszczan wynikające z kryzysu w jakim znalazło się państwo zakonne skłoniło ich ku władzom polskim. W 1454 wybuchło powstanie antykrzyżackie, zburzono zamek krzyżacki. Był to początek polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej. Dla wzmocnienia poparcia szlachty król polski w 1454 nadał słynne przywileje szlacheckie. Stało się to na Zamku Dybowskim, podmiejskiej osadzie Nieszawa (obecnie dzielnica Torunia). Torunianie gruntownie przyczynili się do osłabienia państwa krzyżackiego, odgrywając kluczową rolę w antykrzyżackim Związku Pruskim, pośrednio otwierając Polsce drogę do Bałtyku. 19 października 1466 II pokój Toruński zakończył wojnę trzynastoletnią. W wyniku jego postanowień Toruń wraz z Prusami Królewskimi wszedł w skład państwa Polskiego.

Okres XVI i 1. poł. XVII w. to czas szybkiego rozwoju Torunia. Miasto bogaciło się na handlu wiślanym (głównie spław zboża, drewna), składzie soli i towarów solonych, wielkich dorocznych jarmarkach międzynarodowych ustanowionych przywilejem Kazimierza Jagiellończyka w 1472 r., osiągało ogromne zyski ze swojego 360 km2 patrymonium.
Pierwszy rozbiór Polski pozostawił Toruń przy Polsce, ale pozbawił miasto ziem, będących jego własnością, oraz sprawił, iż osłabł handel na Wiśle, co pozbawiło miasto głównych dochodów. Drugi rozbiór włączył Toruń w skład Królestwa Prus. 24 stycznia 1793 wojska pruskie wkroczyły do miasta.

Dom Mikołaja Kopernika w Toruniu

Czasy napoleońskie dla Torunia oznaczały ogromne osłabienie gospodarcze, kontrybucje i zniszczenia. Okres pruski w XIX wieku to powolny rozkwit gospodarczy i nowe inwestycje, ograniczone jednak przez uczynienie z miasta twierdzy. Okres pruski to także coraz silniejsze zmagania o polskość miasta, które w drugiej połowie XIX w. stało się największym ośrodkiem polskości na Pomorzu.

Po I wojnie światowej w wyniku postanowień traktatu wersalskiego Toruń został przyznany odrodzonej Polsce. 18 stycznia 1920 wojska niemieckie opuściły Toruń. Miasto, będące największą ostoją polskości na Pomorzu i oddziałującym na całe Pomorze i Warmię skupiskiem licznych polskich organizacji społecznych i naukowych, liczące w 1921 r. 37.356 mieszkańców, zostało stolicą województwa pomorskiego i zaczęło odzyskiwać dawną, przedrozbiorową pozycję. Rozpoczął się ponowny okres znacznego rozkwitu miasta.
 

Secesyjny Teatr Wilama Horzycy nocą, gospodarz Festiwalu Kontakt od 1991

7 września 1939 do miasta wkroczył Wehrmacht, a Toruń znalazł się w prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie. 1 lutego 1945 bez większych zniszczeń Armii Czerwona zajęła Toruń.W okresie PRL miasto straciło na znaczeniu. Wprawdzie powołano w 1945 Uniwersytet Mikołaja Kopernika dziś największy uniwersytet w północnej Polsce i jeden z najwyżej klasyfikowanych w kraju - utworzyła go kadra wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego, jednak tuż po wojnie przeniesiono władze wojewódzkie do - jak to argumentowano - bardziej robotniczej Bydgoszczy, sprzyjającej nowemu systemowi socjalistycznemu. W ślad za tym przeniesiono wiele instytucji naukowych, kulturalnych związanych z nowym uniwersytetem oraz pozostałe urzędy administracji, rozgłośnię radiową i inne. Przez pierwsze powojenne dziesięciolecia miasto pozbawione centralnie przyznawanych środków na inwestycje zastygło w rozwoju. Nowe inwestycje przemysłowe powstawać zaczęły głównie w latach 60. i 70. XX w., zwłaszcza pod naciskiem miejskich władz wobec wojewódzkich urzędów planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Rektorat Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

1 czerwca 1975 Toruń stał się stolicą województwa toruńskiego, a od 1 stycznia 1999, po reformie administracyjnej współstolicą kujawsko-pomorskiego (z siedzibą m.in. Sejmiku i Urzędu Marszałkowskiego).

Po 1989 miasto stało się centrum inwestycyjnym, naukowym i turystycznym regionu. Rozbudował się Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Powstały nowe uczelnie, hotele, muzea. Pojawili się prywatni inwestorzy. W 1997 wpisano zespół Starego i Nowego Miasta oraz ruiny zamku krzyżackiego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, a w 2004 wybrano Toruń na ogólnopolską siedzibę Ligi Polskich Miast i Miejsc UNESCO. W 2006 rozpoczęła się budowa strefy inwestycyjnej Crystal Park w podtoruńskich Łysomicach.

Pomnik Mikołaja Kopernika - Toruń

Źródło  http://www.torun.pl/portal/index.php?lang=pl