|
|
OSTROWIEC ŚWIĘTOKRZYSKI
|
|
Historia i dziedzictwo
Początki stałego osadnictwa w rejonie Ostrowca sięgają okresu neolitu. Pierwsze
wzmianki historyczne dotyczące, wchodzących obecnie w skład miasta, wsi Ostrów i
Częstocice pochodzą z 1369 i 1374 roku. Wieś Ostrów leżała na prawym brzegu
Kamiennej i należała do rodu Rawitów. U schyłku XVI wieku jej właścicielem
został Jakub Gawroński herbu Rawa, który zezwolił na wymierzenie i wykarczowanie
placów pod budowę domostw na terenie puszczy na lewym brzegu rzeki Kamiennej
obok starej kapliczki. Wyznaczył Rynek i tak zaczęło istnieć miasto. Za datę
powstania miasta przyjmuje się 1597 rok. Na przełomie XVI i XVII wieku położone
tu dobra wykupił Janusz Ostrogski. Wybudował na miejscu kapliczki kościół
parafialny, podzielił swe ćmielowsko-opatowskie posiadłości na mniejsze klucze.
W ten sposób wyodrębniony został klucz dóbr ostrowieckich, który przetrwał w
nienaruszonym stanie do połowy XIX wieku.
W wieku XVII dobra ostrowieckie przechodziły w ręce różnych rodów. Po roku 1808
nabył je Jerzy Dobrzański. Był on prawdopodobnie założycielem pierwszej kuźnicy
we wsi Kuźnia (dziś w obrębie miasta), gdzie w 1813 roku założył również hutę, a
ponadto był poszukiwaczem złóż węgla w okolicach Ostrowca. W latach 1837-39 po
drugiej stronie Kamiennej powstała sfinansowana przez hr. Henryka Łubieńskiego,
kolejnego właściciela miasta, huta zwana Klimkiewiczów (budowniczy Antoni
Klimkiewicz).
W XIX wieku posiadłości nad Kamienną miały dużą wartość, która wynikała z
szeroko zakrojonego programu industrializacji górnego dorzecza Kamiennej,
zainicjowanego przez Bank Polski. Tworzyło się Zagłębie Staropolskie.
Powstanie styczniowe z 1863 roku pozostawiło w regionie do dziś czytelne ślady
zmagań z rosyjskim zaborcą. Po uśmierzeniu powstania zaszły jednak istotne
zmiany. Car uwłaszczył chłopów, miasto uległo procesowi komunalizacji. Niedługo
potem huta w Klimkiewiczowie zaczęła wyróżniać się ekonomicznie spośród wielu
podobnych zakładów w okolicy. Kolejny właściciel resztek dóbr ostrowieckich -
Zygmunt Wielopolski - wyłączył hutę ze swych włości i założył Spółkę Akcyjną
Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich. Wokół huty zaczęły rozwijać się inne
pomniejsze zakłady produkcyjne, w tym przemysł materiałów ogniotrwałych i
spożywczy. Zaczęła się dokonywać fuzja dwóch organizmów: starego Ostrowca i
nowej osady przemysłowej Klimkiewiczowa, a tuż obok niego osady fabrycznej
Częstocice z powstałą około 1839 roku cukrownią. W latach 1884/85 ze Skarżyska
do Ostrowca została doprowadzona odnoga kolei Dęblińsko- Dąbrowskiej.
Na przełomie XIX i XX w. ostrowiecka huta była drugą co do wielkości w
Królestwie Polskim. Rozwojowi przemysłu towarzyszył rozwój miasta. W 1827 roku
Ostrowiec posiadał 270 domów i 1.768 mieszkańców, a w 1886 już 311 domów i 5.500
mieszkańców. Od końca XIX wieku nastąpił szybki rozwój miasta i podmiejskich
osad fabrycznych. W tym czasie powstały m.in. dwie cegielnie, browar oraz zakład
rektyfikacji spirytusu.
W 1910 roku mieszkało tu już 13,9 tys. mieszkańców (58,4% Żydów). Na przełomie
1905 i 1906 roku na terenie Ostrowca i okolicznych osad przemysłowych nastąpiło
czasowe przejęcie władzy przez PPS kierowaną przez Ignacego Boernera i
utworzenie tzw. Republiki Ostrowieckiej .W okresie I wojny światowej duże
zniszczenia Zakładów Ostrowieckich (1915) spowodowały kryzys ekonomiczny.
Przejęcie władzy z rąk okupanta austro- węgierskiego nastąpiło 3 XI 1918 roku.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości zaowocowało utworzeniem polskich struktur
władzy, które przejęły kontrolę nad odradzającym się życiem w mieście.
Czas między wojnami upłynął w atmosferze porządkowania i rozwoju miasta. W
drugiej połowie lat trzydziestych, gdy w skali państwa przystąpiono do budowy
"trójkąta bezpieczeństwa" zwanego Centralnym Okręgiem Przemysłowym, Ostrowiec, a
w nim przede wszystkim huta, zyskał szansę gwałtownego przyspieszenia
gospodarczego. W 1924 roku miało miejsce poszerzenie granic miasta i wydzielenie
z powiatu opatowskiego.
W okresie międzywojennym rozpoczęto budowę szeregu obiektów użyteczności
publicznej, nastąpiła rozbudowa i rozwój Zakładów Ostrowieckich (m.in. produkcja
wagonów kolejowych, rur lanych ośrodkowo, konstrukcji stalowych), zapoczątkowano
budowę wodociągów (1939 rok). W 1939 roku Ostrowiec liczył około 30 tys.
mieszkańców.
Wybuch II wojny i rządy hitlerowskich okupantów doprowadziły do katastrofalnego
wyniszczenia potencjału ludzkiego ( ok. 11 tys. Żydów ostrowieckich zostało
zamordowanych przez faszystów. W okresie okupacji hitlerowskiej na terenie
miasta istniały obozy przejściowe dla jeńców, obóz Służby Budowlanej, getto
(1941- 1943), obóz pracy dla Żydów (1943-1944). Miasto było obszarem
działalności SZP, ZWZ-AK, PPR-GL-AL, PPS-WRN, NOW-NSZ; ważnym ośrodkiem walki
dywersyjno-sabotażowej, wywiadowczej, produkcji broni, tajnego nauczania oraz
wydawania prasy konspiracyjnej, a także miejscem licznych publicznych egzekucji.
Ostrowiec został wyzwolony przez Armię Czerwoną w dniu 16 styczniu 1945 roku.
W 1954 roku do miasta przyłączono szereg podmiejskich osiedli, m.in. Denków
(znany ośrodek garncarski, posiadający prawa miejskie w latach 1564-1869), czy
Częstocice.
Na współczesne oblicze miasta największy wpływ miała decyzja o budowie w
Ostrowcu ( na terenie Kątów Denkowskich) nowego zakładu przetwórstwa
metalurgicznego. Pojawienie się tej gigantycznej inwestycji spowodowało lawinowy
rozwój miasta z jego pozytywnymi i negatywnymi skutkami.
Źródło:
http://www.um.ostrowiec.pl/
|
