|
 |
BIAŁA PODLASKA
|
 |
W
dokumentach historycznych po raz
pierwszy Biała Podlaska
pojawiła się w 1481r. Jej pierwszymi
Właścicielami byli Illniczowie, za
założyciela uchodzi Piotr Janowicz
Biały - wojewoda trocki, hetman
Wielkiego Księstwa Litewskiego. W
tym okresie Biała znajdowała się w
województwie brzeskim w Wielkim
Księstwie Litewskim. W II połowie
XVI wieku miasto przeszło we
władanie rodu Radziwiłłów, miało to
miejsce w 1569 r. na podstawie
zapisu w księgach ziemskich. Okres
ten, trwający dwa i pół wieku,
przyniósł rozkwit i przyczynił się
do szybkiego rozwoju miasta, przez
długi czas zwanego Białą Książęcą
lub Białą Radziwiłłowską. Za
władania Radziwiłłów wzniesiono
obronny zamek, z fundacji Krzysztofa
Ciborowicza Wilskiego założono
Akademię Bialską, którą ustanowiono
w 1633r. filią Akademii Krakowskiej
(obecnie mieści się tu Liceum
Ogólnokształcące im. J.I.
Kraszewskiego), wybudowano wiele
świątyn, a także szpital.
W latach 1655-60 miasto zostało
znacznie zniszczone przez Szwedów,
wojska Rakoczego i kozaków
Chowanskiego. Jednak za sprawą
Michała Radziwiłła i jego żony
Katarzyny z Sobieskich szybko
podniosło się z upadku. W XVII wieku
Aleksander Ludwik Radziwiłł nadał
Białej prawa miejskie. Swój herb
miasto zawdzięcza synowi Aleksandra,
Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi,
przedstawia on świętego Michała
stojącego na smoku z mieczem i wagą
w rękach. Kolejnym zniszczeniom
Biała uległa w okresie prześladowan
Unitów Podlaskich pod koniec XIX
wieku.
Szybki rozwój miasta miał miejsce w
okresie międzywojennym, powstała
wówczas fabryka Raabego, elektrownia
miejska, Podlaska Wytwórnia
Samolotów. II Wojna Światowa
zatrzymała rozwój miasta, ale po jej
zakonczeniu Biała poszerzyła swój
zasięg terytorialny, rozwinął się
przemysł włókienniczy i meblarski.
W 1975 r. Biała Podlaska została
stolicą województwa, co przyczyniło
się do dwukrotnego zwiększenia
liczby jej mieszkanców w ciągu 20
lat. Po reformie administracyjnej w
1999 roku ma status powiatu
grodzkiego i wiele uprawnien
predestynujących ją do roli głównego
ośrodka administracyjnego regionu.
Zabytki Białej Podlaskiej
Biała Podlaska ma bogatą przeszłość
historyczną o czym świadczą liczne
zabytki architektoniczne.
Najważniejszym obiektem zabytkowym
jest Zespół Zamkowy Radziwiłłów
pozostałość dawnego zamku
zbudowanego na planie gwiazdy
pięcioramiennej z pięcioma
bastionami otoczonymi fosą i wałem
ziemnym. Zespół przylega do ulicy
Warszawskiej oraz Zamkowej, od
zachodu graniczy z zabudową miejska,
a od południa z doliną Krzny. Budowę
zespołu rozpoczął Aleksander Ludwik
Radziwiłł, kontynuowali jego
następcy. Na początku XVIII w.
uzyskał ostateczny swój wygląd.
Wybudowany w jego obrębie dziś
nieistniejący pałac., w XVII w.,
stanowił wzór dla innych tego typu
obiektów w Polsce. Zachowane
fortyfikacje ziemne stanowią rzadki
przykład umocnień ziemnych "szkoły
staroholenderskiej". Poza
fortyfikacjami zachowały się:
Brama wjazdowa zbudowana w 4
ćw. XVII w. z fasadą komponowaną na
wzór łuku tryumfalnego, osłaniająca
prostokątne wnętrze. Kolumnową
fasadę zdobią liczne elementy
dekoracyjne: boniowanie, popiersia,
panoplia i płaskorzeźby.
Wieża wjazdowa zwana
wartowniczą, wybudowana została w
pierwszej połowie XVII w., połączona
ćwierćkolistą szyją bramną z bramą
wjazdową, przykryta dachem
namiotowym z hełmem, latarenką i
galeryjką, posiada sześć
kondygnacji. Obecnie jest to
siedziba Muzeum Południowego
Podlasia.
Trzy oficyny wybudowane przed 1709
r. flankują dawny dziedziniec
paradny, zamieniony w XIX w. na park
miejski. Skrzydła oficyn północnych
leżące naprzeciwko wieży, po obu
stronach szerokiego i otwartego na
park dziedzinca. Budynek wschodni to
tzw. oficyna północno-wschodnia, w
którym obecnie mieści się Miejska
Biblioteka Publiczna. Zachodni
budynek łączy się z długim,
parterowym budynkiem oficyn
zachodnich, w pn.-zach. miesci się
Szkoła Muzyczna, a w oficynie
zachodniej Miejski Ośrodek Kultury.
Wieżyczka wschodnia z pierwszej poł.
XVII w., wolnostojąca w głębi parku,
w stylu barokowym, dwukondygnacyjna,
przykryta kopułą i dachem
namiotowym.
Późnorenesansowa kaplica zamkowa z
ok. 1620 r. (pierwszej połowy XVII
wieku), ze sklepieniem kolebkowym i
dwuspadowym dachem.
Zespół szpitalny, fundacji
Radziwiłłów. Budynek główny z
pierwszej połowy XVIII w., budynek
ochronki przekształcony w XIX wieku.
W głębi najstarszy, zachowany,
bialski cmentarz, z pierwszej połowy
XVIII w.
Inne obiekty, które są warte
zauważenia to:
Budynek dawnej Akademii
Bialskiej, usytuowany przy ulicy
Warszawskiej. Na ścianie, od ul.
Warszawskiej, znajduje się orzeł i
data 1628 (rok założenia szkoły)
oraz tablica upamiętniająca 190
rocznicę uchwalenia Konstytucji 3
Maja.
Obok Akademii pomnik J.I.
Kraszewskiego, jedyny w Polsce.
Kościół św. Anny położony
przy ul. Warszawskiej jest
najcenniejszym obiektem sakralnym w
mieście.
Kościół i klasztor poreformacki p.w.
św. Antoniego przy ulicy
Narutowicza, wzniesiono w latach
1682-168 dzięki staraniom Katarzyny
z Sobieskich Radziwiłłowej i jej
męża Michała, jako budowla murowana
w stylu barokowym.
Kościół pobazyliański p.w. NMP przy
ulicy Brzeskiej. Zespół
pobazyliański, z XVIII w., składa
się z kościoła pw. Narodzenia NMP,
klasztoru i bramy z ogrodzeniem.
Plac Wolności dawny rynek
miejski od 1919 r., noszący nazwę
Placu Wolności.
Magistrat wzniesiony przy
Placu Wolności w 1843 r., także
dzisiaj siedziba władz miejskich.
Obok budynku Miejsce Pamięci
Narodowej - "ściana straceń" przy
której, w czasie II wojny światowej
naziści rozstrzeliwali mieszkańców
Białej Podlaskiej.
Austeria, wybudowana ok. 1740 r.,
najstarszy dom zajezdny w Białej
Podlaskiej.
Kaplica cmentarna, barokowa, z 1
połowy XVIII wieku, na cmentarzu
rzymsko-katolickim, otoczona
zabytkowymi nagrobkami XIX i XX
wiecznymi.
Źródło:
http://www.bialapodlaska.pl/
|
