POZA  GNIAZDEM. WIZERUNKI  EMIGRANTKI  POLSKIEJ  W  KANADZIE  W  XX  WIEKU

CZĘŚĆ TRZECIA : W organizacji

Rozdział VI   Ogniwo nr 4 - Vancouver  
 

Część pierwsza w poprzednim wydaniu

Zaczynał się rozmach organizacyjny FPwK Ogniwa nr 4 i grupka społecznie zaangażowanych Polek stawała się coraz bardziej znana wśród Polonii a nawet wśród społeczeństwa kanadyjskiego. W 1981 roku Janina Cavanagh została członkiną Rady Narodowej Rządu RP na uchodźctwie na Brytyjską Kolumbię. Za pracę społeczną Maria Pławska i Henryka Filipowicz otrzymaly Srebrne Odznaki Stow. Polskich Kombatantów, ponadto Henryka Filipowicz otrzymała odznakę Folk Society. W roku 2002 Jadwiga Runcewicz, jedna z nielicznych już seniorek FPwK otrzymała wraz z Jadwigą Keats, Honorowe Odznaki FPwK Zarząd Główny na całą Kanadę. Zgodnie ze swoimi zainteresowaniami i uzdolnieniami i wykształceniem Jadwiga Keats przygotowywała dekoracje i kierowała szeregiem imprez teatralnych, od poważnych jak np wystawienie Dziadów i Wesela, przez spektakle o charakterze religijnym jak jasełka, aż do rozrywkowych dla dzieci, jak teatr kukiełek. Współpracowała z nią przy tych okazjach Nina Bołaszewska, polska malarka, ceniona na terenie Vancouveru. Jakby tego nie było dosyć, Jadwiga Keats zajmowała się ponadto zakładaniem Ogniw FPwK w mniejszych miastach w okolicy Vancouver. To jej zasługą było założenie FPwK w Abbotsford - Ogniwo nr 12, które działa już 15 lat. Była także założycielką harcerstwa polskiego w Bryt. Kolumbii. Posypały się odznaczenia i innych członkiń FPwK. W większości były to odznaczenia Kongresu Polonii Kanadyjskiej otrzymywane za długoletnią pracę społeczną. I tak Jadwiga Bok- Keats, Wanda Bułhak, Janina Cavanagh, Henryka Filipwicz, Ludwika Kaliska, Zofia Łukaszewicz i Jadwiga Runcewicz otrzymały Złote Odznaki Kongresu Polonii Kanadyjskiej za prace w ramach KPK i Federecji Polek w Kanadzie. Odznaki te świadczyły o zaangażowaniu ich w sprawy dotyczące Polonii vancouverskiej od pomagania napływającej fali emigracji solidarnościowej aż po pomoc dla Polski. Jednak wiele z nich swoją działalnością zmierzało nie tylko do służby społecznej Polonii, ale także do włączenia Polonii w sprawy ogólno kanadyjskie . Dyskusje na ten temat prowadzone były we wszystkich organizacjach i ich wynikiem był udział FPwK w wielu ogólno kanadyjskich imprezach takich jak festiwale etniczne, pokazy sztuki ludowej i imprezy teatralne lub artystyczne organizowane dla wszystkich mieszkańców Vancouveru. Członkinie FPwK chciały w ten sposób zademonstrować bogactwo kulturalne Polski, słabo jeszcze znane Vancouverczykom.

Zasługą grupy członkiń FPwK- ogniwo nr 4 Vancouver, a głównie Anny Freyman, Henryki Filipowicz i była inicjatywa zbudowania Copernik Lodge, domu spokojnej starości. W roku 1970 pomysł zbudowaniem takiego domu został poparty wiecem całej Polonii vancouverskiej zorganizowanej i niezorganizowanej, która wyraziła zgodę na wybudowanie tego domu i pokrycie jego kosztów. Pierwszy 1000 dolarów na budową dało Ogniwo FPwK - Vancouver. Pomimo kosztorysu projektu przekraczającego 1.3 miliona dolarów budowę tego domu na zakupionej w tym celu parceli rozpoczęto już 2 lata później i na wiosnę 1973 roku nastąpiło otwarcie tej tak bardzo potrzebnej placówki. Przedstawiciele zarządu Fundacji im Mikołaja Kopernika, rządu federalnego i prowincjalnego oraz licznie zgromadzona Polonia uświetniła uroczystość. Do zarządu Copernik Lodge weszło wiele przedstawicielek FPwK, w tym Anna Freyman i Henryka Filipowicz jako prezeski Fundacji. Nie żyjąca już dzić Barbara Sobolewska założyła w Copernik Lodge sklepik dla jego mieszkańców i przez lata była jego koordynatorką. Po niej sklepik objęła także nieżyjąca już Antonina (Tosia) Marcjan, która Copernik Lodge poświęciła wiele lat swego zycia Dziś pracują w nim Maria Karuli, Róża Granek i Maria Koscic, także członkinie FPwK. Portret Mikołaja Kopernika, zdobiący Lodge jest pędzla Janiny Bołaszewskiej. . Dom jest zarządzany przez Fundację im. M. Kopernika, jednak z uwagi na wzrost kosztów utrzymania po kilku latach został otwarty dla wszystkich potrzebujących, bez względu na pochodzenie etniczne. Dla Polaków zostalo zarezerwowanych około 25 % miejsc. Nadal jednak Zarząd Domu dba o zachowanie polskiego charakteru Domu i o kontynuowanie tradycji świąt takich jak polskie wigilie i święcone wielkanocne.

Po wielu latach istnienia Copernik Lodge, więź pomiędzy jego założycielkami i dniem dzisiejszym nie tylko opiera się na bieżących członkiniach FPwK ale także na dzieciach pierwszych założycielek, bowiem wśród dzisiejszych działaczy są Hanna McGee- córka Henryki Filipowicz, Stanisław Freyman, syn Anny Freyman oraz Stefan Sobolewski- syn Barbary Sobolewskiej.

Do prac FPwK wychodących poza ramy polonijne należy też inicjatywa utworzenia stypenium im. Williama Rose, wielkiego przyjaciela Polaków. Stypendium to przeznaczone zostało na pomoc w rozwoju nauczania języka polskiego na University of British Columbia. Powstałą w ten sposób katedrę Slavic Studies przez długie lata zajmował profesor Bogdan Czaykowski, zasłużony członek komitetu redakcyjnego pierwszej polonijnej publikacji omawiającej Polonię w Brytyjskiej Kolumbii [278] . Po jego przejściu na emeryturę kierowniczką Slavic Studies została dr Bożena Karwowska, która prowadzi je do dziś.

Ogniwo 4 - Vancouver jest też silnie włączone w środowisko kanadyjskie. W 45-tym roku swego istnienia Ogniwo to jest nadal członkiem Vancouver Council of Women, Vancouver Citizenship and Immigration Council oraz Vancouver Multicultural Society of British Columbia. Trzy z jego założycielek -seniorki Zofia Wawryniuk, Jadwiga Runcewicz i Jadwiga Bok-Keats nadal biorą udział w jego działaniach, i cieszą się nowymi członkiniami. FPwK przyciąga bowiem do siebie przeważnie matki i teściowe czwartej fali imigracyjnej - solidarnościowej, które przybywają do Kanady w ramach łączenia rodzin.

W roku 1997 katastrofalna powódź nawiedziła Polskę. Na wołanie o pomoc dla powodzian odpowiedzialo wiele kanadyjskich organizacji polonijnych. W Vancouverze, ówczesna prezes KPK, Okręg Brytyjskiej Kolumbii, Grażyna Smuszkiewicz - Pawlikowska, wraz z Bożeną Łukomską- Khan, prezesem organizacji Polonez Tri City (Port Coquitlam, Coquitlam i Port Moody) zorganizowały i przeprowadziły zbiórkę pieniędzy na pomoc powodzianom polskim. Hojność Brytyjskich Kolumbijczyków, niezależnie od ich etnicznego pochodzenia pozwoliła wtedy przekazać na ręce przedstawicieli Polski sumę ponad 60 000 dolarów. W roku 1999 obie zasłużone prezeski za tę pracę zostały odznaczone przez Rząd III Rzeczpospolitej Złotymi Krzyżami Zasługi.

W ostatnich latach XX-go wieku FPwK kierowana do dziś przez G. Pawlikowską podjęła nową inicjtywę przyznawania corocznego stypendium Jana Pawła II w wysokości 500 dolarów studentce lub studentowi Corpus Chirsti Catholic College znajdującego się na terenach Uniwersytetu BC, ale niezależnego on niego. Odbiorczyni lub odbiorca ( ten ostatni tylko wtedy gdy nie ma dziewczyny, która by spełniała wymogi stypendialne) obowiązana/y jest nie tylko do wysokich stopni w nauce, ale także do zaangażowania społecznego i propagowania katolickich wartości wśród młodzieży i społeczności at large.

Prace społeczne zmierzające do większego nawiązywania kontaktów pomiędy Polonią a społeczeństwem vancouverskim wcześnie zostały docenione przez wiele instytucji vancouverskich. Wanda Bułhak otrzymała odznaczenia : Honorary Life Membership of the Women Auxiliary to the Vancouver General Hospital oraz Mental Health Assn. in Canada, podobnie jak Henryka Filipowicz i Irena Sasinowska[279] Wielkie zasługi w dziedzinie otwierania się Polonii na społeczeństwo vancouverskie ma wspomniana już Jadwiga Bok- Keats, obecnie wice prezes KPK na całą Zachodnią Kanadę i założycielka polskiego harcerstwa w Bryt. Kolumbii. Powiązania kanadyjsko-polonijne pozwalały wielokrotnie Federacji na znaczne poszerzenie swoich projektów, tak jak w przypadku zbiórki na polskich powodzian.

Ostatnia fala emigracyjna ,która dotarła do Bryt. Kolumbii na początku lat 80tych miała opinię szybkiego i łatwego włączania się w społeczeństwo i uczenia sie jezyka angielskiego. Jednak inne grupy etniczne przybywające wówczas do Kanady nie wykazywały takiej tendencji i dlatego rząd kanadyjski wprowadził w życie specjalny program pomocy imigrantom skoncentrowany w instytucji Multilingual Orientation and Service Association for Immigrant Communities, w skrócie zwany M.O.S.A.I.C. W ramach tego programu pracowały także i Polki. Pierwszymi były Maria Młodzik- Roche i Małgorzata Mazur, po nich przyszła Grażyna Smuszkiewicz- Pawlikowska, członek FPwK, doktór psychologii z Polski. Wkrótce po rozpoczęciu tam pracy G. Pawlikowska zauważyła, że wśród przybylych Polek były kobiety, które miały trudności z zaadaptowaniem się do Kanady. Były to przeważnie kobiety samotne, lub z dziećmi poszukujące swoich mężów, którzy wyemigrowali do Kanady lata wcześniej i z których wielu pozakładało już nowe rodziny. Opuszczone żony czasami bez zawodu , albo z zawodem nieodpowiadającym potrzebom kanadyjskiego rynku pracy , a więc bezrobotne , często żyły w ciagłym stresie, czasami przechodzącym nawet w różne formy depresji. W tej grupie znajdowały się także samotne kobiety, które w Polsce właśnie się rozwiodły i uwierzyły, że nowe życie warto rozpocząć w Kanadzie, i wreszcie kobiety, które mialy nierealne oczekiwania od życia na emigracji i nie rozumiały panujących w Bryt. Kolumbii warunków ekonomicznych i społecznych. To też bardzo prędko Grażyna Pawlikowska obok swojej pracy jako bilingual councilor i family terapist oraz koordynator grupy w M.O.S.A.I.C wprowadziła program Women in distress przeznaczony dla konkretnej grupy Polek. Grupa ta później znana była jako Polish Women Group. Działała ona w powiązaniu z YWCA i Single Mother Network i korzystała z siedziby Neibourghood Houses. Celem jej była pomoc przy przezwyciężaniu samotności i poczucia depresji. Ponieważ kobiety przeważnie przychodziły z dziećmi, bo nie miały ich gdzie pozostawić, więc jednocześnie z grupowymi sesjami terapeutycznymi dla matek, G. Pawlikowska wprowadziła programy adaptacyjne dla ich dzieci. Zajecia byly organizowane przez profesionalnie przygotowane nauczycielki. Chodziło o złagodzenie szoku kulturowego wywołanego przez szkoły w nowym, często nieznanym jeszcze języku. Czasami bywało też odwrotnie, że dzieci już troszkę zaawansowane w angielskim odmawiały rozmawiania z rodzicami lub z matką po polsku. Podczas zorganizowanych przez G. Pawlikowską sesji w M.O.S.A.I.C. te dzieci miały możliwość oswajania się z dwujęzycznością imigrancką. Kolejny program Nobody is Perfect początkowo przeznaczony dla samotnych matek szybko przekształcił sie w program dla rodzicow. Zainteresowali się nim bowiem mężczyźni, mężowie powracający do swych rodzin, a czasami nowi partnerzy i ojcowie nowych dzieci. Ten bardzo potrzebny program rządowy ułatwiał polskim rodzinom z imigracji solidarnościowej przestawianie się na nowe kanadyjskie zwyczaje, a przede wszystkim likwidował u kobiet poczucie samotności i kompletnego opuszczenia.

Praca G. Pawlikowskiej została wkrótkim czasie doceniona przez społeczeństwo kanadyjskie, jak tego dowiódł artykuł z roku 1993 w Vancouver Sun. Autorzy tego artykułu podkreślili ważność oddawanej przez nią usługi dla rodzin trudno się adaptujących .

W 1997 roku, kiedy napływ Polaków do Bryt. Kolumbii zmalał, program dla rodzin polskich w jezyku polskim w mieście Vancouverze nie otrzymał dalszych funduszy i został zaniechany. Istnieje natomiast podobny program w mieście Surrey[280], które stanowi jedno z przedmieść Wielkiego Vancouveru, ponieważ to tam najczęściej osiedlają się obecnie nowi imigranci. Program rodzinny M.O.S.A.I.C, został ostatnio zmodyfikowany, gdyż dziś najbardziej widocznym problemem jest przemoc w rodzinie i wynikająca stąd potrzeba obrony kobiet . Podobne programy znalazły sią także i w agencjach imigracyjnych w przedmieściach Burnaby i Richmond. W każdej z nich pracuje polska imigrantka. Danuta Szmigielska odpowiada za Surrey, Małgorzata Florczyk pracuje w Burnaby a Małgorzata Mazur w Richmond .[281]

Szybki wzrost liczebności Polaków we wschodnich przedmieściach vancouverskich zwanych Tri - City ( Port Moody, Port Coquitlam i Coquitlam) , a oddalonych od miasta Vancouveru o od 30 do 50 km., wywołał tam w latach 80 -tych poczucie potrzeby lokalnej organizacji polonijnej reprezentującej ich. Organizacje polonijne Vancouveru były poprostu fizycznie zbyt oddalone od Tri - City i dlatego nie zaspakajały potrzeb lokalnej polskiej grupy . Zrozumiała to Bożena Łukomska- Khan, mieszkająca w Tri -City i spróbowała temu zaradzić dając w początkach lat 80-tych ogłoszenie do lokalnej gazety o zamiarze utworzenia nowej polonijnej organizacji obejmującej trzy bratnie miasta . Na jej anons odpowiedziały tylko 2 polskie rodziny. To jednak wystarczyło przedsiębiorczej Bożenie Łukomskiej - Khan do założenia nowej organizacji polonijnej pod nazwą Polonez Tri - City. Ona też została prezesem i do dziś pelnio te funkcje. Dziesięć lat później , liczba rodzin polskich zamieszkałych w Tri - City oraz sąsiadującego z nimi miasta Burnaby była już wystarczająco duża, aby pozwolić sobie na otwarcie sobotniej polskiej szkoły, trzeciej w Wielkim Vancouverze [282] (Czwarta i ostatnia polska szkoła sobotnia została otwarta w 2002 roku w North Vancouver - północnym przedmieściu Wielkiego Vancouveru i jest prowadzona przez Urszulę Sulińską, prezesa stowarzyszenia North Shore Polish Association - Belweder).

W kilka lat później, w 1997 r., Polonez Tri - City był już dobrze znany we wszystkich trzech miastach , dzięki czemu po katastrofalnej powodzi w Polsce organizacja ta z wielkim sukcesem kwestowała na rzecz powodzian. W zrozumieniu ważności takiej pracy społecznej Bożena Łukomska - Khan otrzymała szereg odznaczeń kanadyjskich oraz Złoty Krzyż Zasługi nadany jej przez Prezydenta A. Kwaśniewskiego.[283]